Bir kelimenin tek başına ya da cümle içindeki diğer ögeler ile bağlam ilişkisine göre kazandığı her kavram anlam olarak adlandırılmaktadır. Anlam, dilin tabakaları arasında en zor açıklanan bölgedir. Bir kelimenin içinde bulunduğu bağlama göre yeni anlamlar kazanmasına ise çok anlamlılık (polysemy) adı verilmektedir. Bir dilin eskiliğini belirlemede başvurulan ölçütlerden birisi olan çok anlamlılık, anlam biliminin konusudur. Dillerin söz varlığındaki artışa bağlı olarak çok anlamlılıkta da artış gözlemlenmektedir. Bu bağlamda araştırmamızın konusu olan Harezm Türkçesi dönemindeki çok anlamlı yapılar irdelenmiştir. Harezm Türkçesi dönemi eserlerinde sıklıkla kullanılan çık- fiili çok anlamlı bir yapıya sahiptir. Bu çalışmada incelenen Nehcü’l-Ferâdis, Kısasü’l-Enbiyâ, Mu’înü’l-Mürîd, Mukaddimetü’l-Edeb, Hüsrev ü Şîrîn ve Keşfü’l-Hüdâ eserlerinde 860 yerde geçen çık- fiilinin 27 farklı anlamı saptanmış olup ayrıca bu fiil ile oluşturulan deyimleşmiş birleşik yapılar da ele alınmıştır. Çok anlamlılığın dilin en derin zenginliğinin referansı olduğu düşüncesinden hareketle, yalnızca çık- fiilinden tespit edilen farklı anlamlar, Türk dilinin zenginliğini göstermesi bakımından önemlidir.
Every concept that a word acquires by itself or according to its context relationship with other elements in the sentence is called meaning. Meaning is the hardest part of language to explain. When a word gains new meanings according to the context it is in, it is called polysemy. Polysemy, which is one of the criteria used to determine the antiquity of a language, is the subject of semantics. Depending on the increase in the vocabulary of languages, also an increase in polysemy is observed. In this context, the polysemy structures in the Khwarezm Turkish period, the subject of our research, were examined. The verb çık-, which is frequently used in the works of the Khwarezm Turkish period, has a polysemy structure. In this study, 27 different meanings of the verb çık- were determined in 860 places in the works of Nehcü’l-Feradis, Kısasü’l-Enbiya, Mu’inu’l-Mürid, Mukaddimetü’l-Edeb, Hüsrev ü Şirin and Keşfü’l-Hüda. In addition, idiomatic combined constructions formed by this verb are also considered. Based on the idea that polysemy is the reference of the deepest richness of the language, the different meanings determined only from the verb çık- are important in terms of showing the richness of the Turkish language.
By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.
